An English version of this item is available here.
ARNA FHORBAIRT I GCOMHAR LE MEITHEAL NA GCOMHLACHTAÍ POIBLÍ MAIDIR LE SONRAÍ OSCAILTE
Aitheantas Doiciméid
https://data.gov.ie/ga/pages/creat-teicniuil-um-shonrai-oscailte
Foilsithe
2015-06-01
STÁDAS DOICIMÉID
Cuireadh an Creat Teicniúil um Shonraí Oscailte i gcrích tar éis comhairliúchán poiblí.
Ceadúnas
Ceadúnas Sannta Creative Commons 4.0 Idirnáisiúnta (CC BY 4.0)
CLÁR ÁBHAIR
ADMHÁIL
D’ullmhaigh Meitheal na gComhlachtaí Poiblí (PBWG) an doiciméad seo maidir le Sonraí Oscailte. Is mian leis an Roinn Caiteachais Phoiblí agus Athchóirithe cion tábhachtach bhaill an PBWG agus buíochas a ghabháil leo as a dtiomantas agus a n-obair chrua le 6 mhí anuas maidir leis an gcreat seo, atá mar bhonn faoi fhoilsiú tacair sonraí ar an tairseach https://data.gov.ie/ga/, a fhorbairt de réir na gcaighdeán comhaontaithe, ag éascú, dá réir sin, athúsáide agus idir-inoibritheachta
Eoin McCuirc, an Phríomh-Oifig Staidrimh
Dominic Byrne, Comhairle Contae Fhine Gall
Gareth John, an Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus na Gaeltachta
Liam Stewart, Oifig na nOibreacha Poiblí
Niall Hayden, an tÚdarás um Bóithre Náisiúnta
John Nott, an tÚdarás Náisiúnta Iompair
Sandra Collins, Taisclann Dhigiteach na hÉireann
Rebecca Grant, Taisclann Dhigiteach na hÉireann
Tracey Lauriault, OÉ Má Nuad
Pat Mulhall, Oifig na gCoimisinéirí Ioncaim
Keith Walsh, Oifig na gCoimisinéirí Ioncaim
Eoin O’Grady, Foras na Mara
Rob Ovington, an Roinn Comhshaoil, Pobail agus Rialtais Áitiúil
Brian Costello, an Phríomh-Oifig Staidrimh
Adam Leadbetter, Foras na Mara
Hugh Mangan, Suirbhéireacht Ordanáis Éireann
Ken Noble, Suirbhéireacht Ordanáis Éireann
Martin Troy, an Roinn Caiteachais Phoiblí agus Athchóirithe
Evelyn O’Connor, an Roinn Caiteachais Phoiblí agus Athchóirithe (Cathaoirleach)
Le tacaíocht theicniúil agus comhairle ó Dheirdre Lee, Derilinx
CÚLRA
Aithnítear Sonraí Oscailte mar phríomhghné den chlár oibre um Athchóiriú na Seirbhíse Poiblí agus is gné thábhachtach í bainistíocht sonraí fheabhsaithe de raon leathan príomhdhoiciméid bheartais agus pleananna gníomhaíochta. Tá Éire tiomanta, leis, na dúshláin a leagtar amach faoi Chairt G8 um Shonraí Oscailte a shárú.
Ailíniú Sonraí Oscailte le Tionscnaimh Athchóirithe Eile
AN GÁ LE CREAT TEICNIÚIL UM SHONRAÍ OSCAILTE
Príomhthosaíocht faoi Thionscnamh Sonraí Oscailte an Aire Caiteachais Phoiblí agus Athchóirithe, an tUasal Brendan Howlin T.D., is ea an Tairseach Náisiúnta Sonraí Oscailte, https://data.gov.ie/ga/, a fhorbairt agus a fhairsingiú. Is é cuspóir na Tairsí Sonraí Oscailte sonraí rialtais a fhoilsiú ar bhealach a dhéanfaidh é níos inaimsithe, inrochtana, idir-inoibrithí agus in-athúsáidte. Tá an Tairseach nuashonraithe chun tacú le foilsiú tacair sonraí ardluacha chun freastal ar éileamh agus chun cabhrú le fíorshochair eacnamaíocha, shóisialta agus dhaonlathacha a bhaint amach do shaoránaigh, do ghnólachtaí agus don Earnáil Phoiblí.
Leagtar amach sa doiciméad seo an creat teicniúil beartaithe a thacaíonn le cur chun feidhme leanúnach an Tionscnaimh Sonraí Oscailte agus áirithíonn sé seo go ndéantar tacair sonraí a fhoilsiú ar an Tairseach Sonraí Oscailte, data.gov.ie, ar bhealach comhsheasmhach, dianseasmhach agus fíor-oscailte. Is doiciméad beo é seo a fhairsingeofar de réir mar a fhorbrófar teicneolaíochtaí agus cleachtais.
Áirítear cúig phríomhghné mar chuid den Chreat Teicniúil seo:
SONRAÍ OSCAILTE A FHOILSIÚ
Leagtar amach sa Chreat Teicniúil um Shonraí Oscailte cur chuige pleanáilte agus struchtúrtha i leith foilsiú tacair sonraí mar Shonraí Oscailte. Ba cheart do Chomhlachtaí Poiblí, nuair atá siad ag machnamh ar Shonraí Oscailte a fhoilsiú, luach na dtacar sonraí, an fhéidearthacht a bhaineann lena n-athúsáid, agus an cion is féidir leo a dhéanamh maidir le torthaí níos fearr a bhaint amach do shaoránaigh, do ghnólachtaí, agus do sheirbhísigh phoiblí eile agus maidir le cinnteoireacht fhianaisebhunaithe de chuid comhlachtaí poiblí a fheabhsú.
Ar deireadh thiar, beidh cinntí maidir le foilsiú Sonraí Oscailte ina n-ábhar do chomhlachtaí poiblí aonair, tar éis Iniúchtaí Sonraí a dhéanfar i ngach comhlacht poiblí thar am.
Tá Iniúchtaí Sonraí tábhachtach sa mhéid is gurb ionann iad agus an bonn le cur chuige pleanáilte agus struchtúrtha le glacadh i leith fhoilsiú sonraí mar Shonraí Oscailte; ag cur san áireamh an luach, an fhéidearthacht le haghaidh athúsáide agus an chaoi gur féidir leis cabhrú maidir le hathchóiriú sa tSeirbhís Phoiblí agus cuspóirí náisiúnta eacnamaíocha a bhaint amach. Ar bhonn níos ginearálta, ba cheart breathnú ar iniúchadh tacair sonraí mar chuid de straitéis bhainistíochta faisnéise na heagraíochta.
Mar gheall ar aschur iniúchtaí, éascófar foilsiú tacair sonraí ar ár dtairseach náisiúnta, https://data.gov.ie/ga/. Cuirfidh iniúchtaí chun cinn freisin bainistíocht agus úsáid/comhroinnt éifeachtach faisnéise i gcomhlachtaí poiblí agus tacóidh siad le cur chun feidhme straitéis TFC na Seirbhíse Poiblí. Mar gheall ar iniúchtaí, beifear in ann na nithe seo a leanas a shainaithint:
Léirítear mapa ardleibhéil den phróiseas cinnteoireachta san fhíor thíos ina leagtar amach na príomh-shaincheisteanna atá le breithniú. Tá seicliosta foilsitheoireachta um Shonraí Oscailte san áireamh in Iarscríbhinn 2.
Mapa den Phróiseas Cinnteoireachta
CEADÚNAS SONRAÍ OSCAILTE
Le go mbreithneofar tacar sonraí mar Shonraí Oscailte, ní mór dó a bheith foilsithe faoi Cheadúnas Oscailte. Tá treoirlínte eisithe ag an gCoimisiún Eorpach, mar chuid dá obair leanúnach i leith Leasú na Treorach PSI, maidir le ceadúnais mholta agus tacair sonraí. Spreagann na treoirlínte seo “úsáid ceadúnais oscailte, ar cheart dóibh a bheith ina gcleachtas coitianta ar fud an Aontais amach anseo”.
Tar éis comhairliúchán poiblí ar roghanna do Cheadúnas Sonraí Oscailte na hÉireann, fuarthas 14 fhreagairt. Bhí tacaíocht láidir ann ó fhreagróirí d’úsáid an cheadúnais Sannta Creative Commons 4.0 Idirnáisiúnta (CC BY 4.0). Ligeann an ceadúnas seo do dhaoine eile sonraí a dháileadh, a athmheascadh, a mhionathrú, agus tógáil orthu, fiú ó thaobh tráchtála, a fhad is go n-aithníonn úsáideoirí an bhunfhoilsitheoir as an gcruthú bunaidh. Moltar CC-BY 4.0 le haghaidh scaipeadh agus úsáid uasta d’ábhair cheadúnaithe. Ba cheart an ráiteas ceadúnais beartaithe agus na ráitis séanta mholta a úsáid faoin Tionscnamh Sonraí Oscailte.
Moltaí
Beidh na sonraí agus meiteashonraí uile atá nasctha le data.gov.ie bainteach le Ceadúnas Sannta Creative Commons (CC-BY), ar a laghad. Féadfaidh comhlachtaí poiblí cóipcheart a tharscaoileadh agus tacair sonraí a chomhcheangal le CC0, má mheastar go mbeadh sin oiriúnach. Ba cheart an ceadúnas a shainaithint go soiléir sna meiteashonraí.
Ní fhéadfar ach tacair sonraí atá bainteach leis an gCeadúnas Sonraí Oscailte molta a chur san áireamh ar data.gov.ie. Féadfar tacair sonraí atá bainteach go soiléir le ceadúnas eile, amhail an Ceadúnas PSI, a nascadh leis an tairseach Sonraí Oscailte, áfach, a fhad is go dtugtar gealltanas an ceadúnas Caighdeáin Oscailte a úsáid laistigh de thráthchlár atá sainmhínithe go soiléir.
Ráiteas Ceadúnais
Faoin gCeadúnas CC-BY, ní mór d’úsáideoirí foinse na Faisnéise a admháil ina dtáirge nó feidhmchlár tríd an ráiteas sannta seo a chur san áireamh, nó nasc chuige: “Tá Sonraí Rialtas na hÉireann san áireamh arna gceadúnú faoi cheadúnas Sannta Creative Commons 4.0 Idirnáisiúnta (CC BY 4.0)”.
Sannadh Iolrach
Má úsáidtear sonraí ó roinnt Soláthraithe Faisnéise agus mura bhfuil sé praiticiúil sannadh iolrach a liostú i dtáirge nó i bhfeidhmchlár, féadfaidh úsáideoirí URI nó hipearnasc chuig acmhainn ina bhfuil na ráitis sannta riachtanacha a úsáid.
Séanadh
Foilsítear na sonraí uile atá nasctha leis an tairseach Sonraí Oscailte “mar atá”. Déantar an Fhaisnéis a cheadúnú ‘mar atá’ agus fágann an Soláthraí agus/nó Ceadúnóir Faisnéise as an áireamh gach uiríoll, baránta, oibleagáid agus dliteanas maidir leis an bhFaisnéis go dtí an méid uasta a cheadaítear faoin dlí.
Níl an Soláthraí agus/nó Ceadúnóir Faisnéise faoi dhliteanas as aon earráidí nó easnaimh san Fhaisnéis agus ní bheidh siad faoi dhliteanas as aon chaillteanas, gortú nó damáiste de chineál ar bith a eascraíonn óna húsáid. Ní thugann an Soláthraí Faisnéise aon ráthaíocht go leanfar ar aghaidh ag soláthar na Faisnéise.
Díolúintí
Ní chlúdaíonn an ceadúnas seo faisnéis phearsanta, ach amháin má tá sí anaithnidithe agus/nó comhbhailithe a dhóthain. Ní chlúdaíonn sé ach oiread cearta tríú páirtí (lena n-áirítear paitinní, cóipcheart, cearta bunachair sonraí nó trádmharcanna, ach gan a bheith teoranta dóibh).
FORMÁIDÍ MOLTA DO SHONRAÍ OSCAILTE
Cé gur féidir sonraí a fhoilsítear in aon fhormáid a mheas mar Shonraí Oscailte má bhaineann Ceadúnas Oscailte leo, is féidir impleachtaí suntasacha a bheith ag an gcineál formáide sonraí a úsáidtear d’inúsáidteacht na sonraí. Faoin Tionscnamh Sonraí Oscailte, ba cheart do chomhlachtaí poiblí a sonraí a fhoilsiú sa chaoi is oscailte agus is féidir. Bealach amháin chun oscailteacht na bhformáidí a úsáidtear a thomhas is ea tríd an scéim úsáide 5 réalta do Shonraí Oscailte. Dá mhéad an líon réaltaí, is ea is in-athúsáidte atá na sonraí.
Scéim Sonraí Oscailte 5 Réalta (Féach http://5stardata.info/) [Níl leagan Gaeilge den mhír seo ar fáil]
Le bheith curtha san áireamh sa Tairseach Sonraí Oscailte, ní mór do chomhlachtaí poiblí sonraí a fhoilsiú ag Sonraí Oscailte 3 Réalta ar a laghad, amhail CSV, JSON nó XML. Mar sin féin, moltar tacair sonraí a fhoilsiú i bhformáidí iolracha, mar shampla, 1 Réalta (e.g. PDF), 2 Réalta (e.g. Microsoft Excel) chomh maith leis an bhformáid riachtanach 3 Réalta (e.g. CSV). Tá tuilleadh samplaí d’fhormáidí ar fáil anseo. [Beidh leagan Gaeilge den mhír seo ar fáil go luath]
Moltaí
Ba cheart go mbeadh gach tacar sonraí ar https://data.gov.ie/ga/ ar fáil in ar a laghad gceann amháin de na formáidí seo a leanas:
Ginearálta | Geospásúil | Sonrach d’fhearann faoi leith |
CSV | GeoJSON | NetCDF |
JSON | GML | Datex II |
XML | KML | GTFS |
ODF | WKT | JSON STAT |
RDF | LAS | |
ODS | IFC | |
Shapefile | ||
ASCII Grid |
Tá an liosta seo faoi réir athbhreithnithe agus nuashonraithe de réir mar a fhorbrófar formáidí nua mar gheall ar fhorbairtí teicniúla.
Má tá sé ar intinn ag comhlacht poiblí formáid fhoilsithe a athrú, ba cheart dó réamhfhógra a thabhairt d’úsáideoirí ag lua an dáta óna dtabharfar isteach an fhormáid nua. Ba cheart am dóthanach (trí mhí a mholtar) a thabhairt chun deis a thabhairt d’úsáideoirí aon socruithe riachtanacha a dhéanamh lena áirithiú nach gcuireann an t-athrú isteach go díobhálach orthu.
Féadfar tacair sonraí a fhoilsiú i bhformáidí iolracha.
Ba cheart tráthchlár soiléir a bheith ag tacair sonraí nach bhfuil ar fáil i gceann amháin de na formáidí oscailte fós maidir le cén uair a bheidh siad ar fáil i bhformáid oscailte.
Ba cheart d’fhoilsiú sonraí i bhformáidí oscailte a bheith ionsuite i bpróisis fhoilsithe sonraí de chuid gach comhlacht poiblí, agus a bheith mar chuid den bhainistiú faisnéise ar bhonn níos ginearálta.
SCÉIMRE MEITEASHONRAÍ MOLTA DO SHONRAÍ OSCAILTE
Chun sochair Sonraí Oscailte a bhaint amach, ba cheart do chomhlachtaí poiblí a sonraí a dhéanamh níos inchuardaithe agus inúsáidte. Chun é seo a bhaint amach, ba cheart do chomhlachtaí poiblí tuairisceoirí beachta a sholáthar maidir lena dtacair sonraí chun cabhrú le húsáideoirí sonraí acmhainní ar líne a shainaithint agus a aisghabháil, agus le suíomh na n-acmhainní sin a shainaithint.
“Meiteashonraí” a ghlaoitear ar na tuairisceoirí seo go coitianta.
Is ionann meiteashonraí agus an fhaisnéis achomair a chuireann síos ar na sonraí, lena n-áirítear infhaighteacht, cineál agus comhábhair na sonraí. Cuireann siad comhthéacs ar fáil faoi na sonraí a chabhraíonn le húsáideoirí a gciall a thuiscint, amhail:
Éilíonn an Tionscamh Sonraí Oscailte cur chuige comhsheasmhach i leith fhoilsiú Shonraí Oscailte chun idir-inoibritheacht a áirithiú idir tacair sonraí a fhoilsíonn comhlachtaí poiblí, ag leibhéil náisiúnta agus idirnáisiúnta araon.
Dá réir sin, molann an Creat Teicniúil go nglacfaidh comhlachtaí poiblí Scéimre Meiteashonraí caighdeánaithe, is í an Ghluais Chatalóige Sonraí (DCAT) de chuid W3C, agus, níos sonraí, Próifíl Feidhmchláir DCAT do Thairseacha Sonraí Oscailte na hEorpa (DCAP-AP). Tá DCAT-AP á úsáid i roinnt tairseacha Sonraí Oscailte. de chuid na hEorpa Tá Treoir Thagartha asbhainte ar DCAT-AP ar fáil sa tábla thíos.
Gné amháin de DCAT-AP atá in easnamh is ea cuimsiú geospásúil meiteashonraí. Shainaithin Meitheal DCAT-AP an AE an gá le tacair sonraí gheospásúla, sraitheanna sonraí agus seirbhísí a thuairisciú. Mar thoradh air sin, tá an Grúpa sin ag obair ar GeoDCAT-AP, breiseán de chuid DCAT-AP. Chun críocha https://data.gov.ie/ga/, cuirfear gnéithe na meiteashonraí geospásúla a shainaithnítear sa tábla thíos san áireamh.
Class | Class URI | Mandatory properties | Recommended properties | Optional properties |
Catalogue | dcat:Catalog | dcat:dataset dct:description dct:publisher dct:title | dct:issued dct:language dct:license dct:modified dcat:themeTaxonomy foaf:homepage | dcat:record dct:rights dct:spatial |
Dataset | dcat:Dataset | dct:description dct:title | adms:contactPoint dcat:distribution dcat:keyword dcat:theme dct:publisher | adms:identifier adms:version adms:versionNotes dcat:landingPage dct:accrualPeriodicity dct:conformsTo dct:identifier dct:issued dct:language dct:modified dct:spatial dct:temporal |
Distribution | dcat:Distribution | dcat:accessURL | dct:description dct:format dct:license | adms:status dcat:byteSize dcat:downloadURL dcat:mediaType dct:issued dct:modified dct:rights dct:title |
Tábla: Tagairt Achomair DCAT-AP d’Aicmí agus do Ghnéithe. Arna n-asbhaineadh ó Shonraíocht Deiridh DCAT-AP v1.01 (Leagan Word)
Property | URI | Domain | Range | Usage note | Card. |
Geographic Bounding Box | gmd:EX_GeographicBoundingBox | Dcat:Dataset | gmd:EX_GeographicBoundingBox | http://www.datypic.com/sc/niem20/t-gmd_EX_GeographicBoundingBox_Type.html | 0..1 |
Temporal Extent | dct:temporal | Dcat:Dataset | dct:PeriodOfTime | This property refers to a temporal period that the Dataset covers. | 0..n |
Lineage | dct:provenance | Dcat:Dataset | dct:ProvenanceStatement | This property contains a statement about the lineage of a Dataset. | 0..n |
Spatial Reference System | gmd:MD_ReferenceSystem | Dcat:Dataset | gmd:MD_ReferenceSystem | http://www.datypic.com/sc/niem20/e-gmd_MD_ReferenceSystem.html (See table below) | 0..1 |
Spatial Resolution | gmd:MD_Resolution | Dcat:Dataset | gmd:MD_Resolution | http://www.datypic.com/sc/niem20/e-gmd_MD_Resolution.html | 0..1 |
Conformance | dct:conformsTo | Dcat:Dataset | dct:Standard | This property refers to an implementing rule or other specification. | 0..n |
Tábla: Eilimintí meiteashonraí geospásúla le bheith curtha san áireamh in data.gov.ie
Name | Acronym | EPSG Code | URI |
Irish Transverse Mercator | ITM | 2157 | http://www.opengis.net/def/crs/EPSG/0/2157 |
Irish Grid | 29902 | http://www.opengis.net/def/crs/EPSG/0/29902 | |
European Terrestrial Reference System 1989 | ETR89 | 4258 | http://www.opengis.net/def/crs/EPSG/0/4258 |
Ireland 1975 Mapping Adjustment& | (1953/1956?) | ||
World Geodetic System 1984 | WGS-84 | 4326 | http://www.opengis.net/def/crs/EPSG/0/4326 |
Tábla: Córais Tagartha Spásúla
Moltaí
Ní mór do na Sonraí Oscailte uile a bheith bainteach trí mheiteashonraí caighdeánaithe.
Ní mór an Ceadúnas Oscailte a bheith ag gabháil leis na meiteashonraí uile.
Glacfar le DCAT AP mar Scéimre Meiteashonraí Thionscnamh na Sonraí Oscailte, le breac-chuntas cuí ar luachanna geospásúla.
Beidh meiteashonraí atá i gcomhréir le DCAT-AP in éineacht le gach tacar sonraí ar http://data.gov.ie (leis an mbreiseán Geo, más cuí don tacar sonraí).
San áireamh sa Scéimre Meiteashonraí seo tá trí chatagóir meiteashonraí, mar a leagtar amach i dTábla 3 thuas:
CAIGHDEÁIN MHOLTA DO SHONRAÍ OSCAILTE
Áirithíonn caighdeáin sonraí, dá dtagraítear freisin mar shamhlacha sonraí nó gluaiseanna sonraí, comhthuiscint ar inneachar sonraí agus ar a gcuireann sé síos d’úsáideoirí sonraí; agus éascaíonn siad malartú réidh sonraí. Áirithíonn caighdeáin go bhfoilsítear sonraí ar bhealach buan, seasmhach agus leanúnach.
Cabhraíonn caighdeáin sonraí comhchiall a thabhairt do shonraí. Tá seo tábhachtach go háirithe nuair atá sonraí á n-úsáid ag tríú páirtí, á gcomhtháthú ó fhoinsí éagsúla, nó nuair atá sonraí á gcomhroinnt ar fud comhlachtaí poiblí. Ní hamháin go sainmhíníonn caighdeáin sonraí an chiall a bhaineann le coincheapa áirithe, ach sainmhíníonn siad an chaoi a mbaineann coincheapa lena chéile, rud a éascaíonn idir-inoibritheacht sonraí.
Nuair atáthar ag foilsiú Sonraí Oscailte, ba cheart caighdeáin idirnáisiúnta arna sainmhíniú ag eagraíochtaí a bhfuil caighdeáin iontaofa acu, amhail ISO, an Coimisiún Eorpach, W3C, IETF, OGC agus OASIS, a úsáid más féidir. Mura bhfuil caighdeáin idirnáisiúnta ar fáil nó má tá siad mí-oiriúnach, úsáid caighdeáin náisiúnta. Le haghaidh ábhair shainiúla amhail ábhair geospásúla, staidreamh, nó sláinte, úsáid caighdeáin náisiúnta arna sainmhíniú ag an eagraíocht fhreagrach (OSI, CSO, HIQA, etc.).
D’athbhreithnigh Meitheal na gComhlachtaí Poiblí (PBWG) na caighdeáin sonraí is coitianta a úsáideann Comhlachtaí Poiblí Éireannacha. Sainmhínítear iad seo sa tábla seo thíos. Ní liosta uileghabhálach é seo agus tá sé deartha le bheith ina fhoinse tagartha d’fhoilsitheoirí sonraí. Nuashonrófar an liosta le caighdeáin nua de réir mar a ghlactar leo sa chleachtas ginearálta.
Short Title | Title | Domain | Standardisation Body | URL |
---|---|---|---|---|
AR-DRG | Australian Refined Diagnosis Related Group | Health | Australian Government | http://www.aihw.gov.au/hospitals-data/ar-drg-data-cubes/ |
ATC/DDD | The Anatomical Therapeutic Chemical Classification System with Defined Daily Doses | Chemical | WHO | http://www.who.int/classifications/atcddd/en/ |
COICOP | Classification of Individual Consumption According to Purpose | Consumption | UN Statistics Division | http://unstats.un.org/unsd/cr/registry/regcst.asp?Cl=5 |
CSO Standard Classifications | CSO Standard Classifications | Multiple | CSO | http://www.cso.ie/en/surveysandmethodology/classifications/standardclassifications/ |
CSO Standards | CSO Standard Classifictions | Statistics | CSO | http://www.cso.ie/en/surveysandmethodology/classifications/standardclassifications/ |
DataCube | Data Cube Vocabulary | Statistical | W3C | http://www.w3.org/TR/vocab-data-cube/ |
DCAT | Data Catalog Vocabulary | Metadata | W3C | http://www.w3.org/TR/vocab-dcat/ |
DCMI | Dublin Core Metadata Initiative | Metadata | Dublin Core | http://dublincore.org/documents/dcmi-terms/ |
Disadvantage Index | Disadvantage index | ERC | ? | |
EUCAN | Common Cancers | Cancer | WHO | http://eco.iarc.fr/eucan/Default.aspx |
IANA | IANA Media Types | Media/File Types | Internet Assigned Numbers Authority | http://www.iana.org/assignments/media-types/media-types.xhtml |
IATI | International Aid Transparency Initiative | Transparency | IATI | http://iatistandard.org/ |
ICCS | Irish Crime Classification System | Crime | CSO | http://www.cso.ie/en/media/csoie/releasespublications/documents/crimejustice/current/crimeclassification.pdf |
ICD | International Classification of Diseases | Health | WHO | http://www.who.int/classifications/icd/en/ |
ISO 19100 | 19100 Geographic Information standard series developed by the International Organization for Standardization (ISO) | Geospatial | ISO/OGC | http://www.iso.org/iso/iso_catalogue/catalogue_tc/catalogue_tc_browse.htm?commid=54904&published=on&includesc=true |
INSPIRE | Infrastructure for Spatial Information in the European Community | Spatial / Environmental | EC | http://inspire.ec.europa.eu/ |
ISO 3166-2:IE | Country codes and subdivisions | ISO | http://www.iso.org/iso/iso_3166-2_newsletter_ii-3_2011-12-13.pdf | |
ISO 639 | Language codes | Language | ISO | http://www.iso.org/iso/home/standards/language_codes.htm |
ISO 8601 | Date and time format | Date/Time | ISO | http://www.iso.org/iso/home/standards/iso8601.htm |
ISO 4217 | Currency codes | Mulitple | ISO | http://www.iso.org/iso/home/standards/currency_codes.htm |
MDC | Major Diagnostic category | Health | Utah Department of Health | http://health.utah.gov/opha/IBIShelp/codes/MDC.htm |
NACE Rev.2 | NACE Rev.2 | Metadata | Eurostat | http://ec.europa.eu/eurostat/ramon/nomenclatures/index.cfm?TargetUrl=LST_NOM_DTL&StrNom=NACE_REV2&StrLanguageCode=EN&IntPcKey=&StrLayoutCode=HIERARCHIC&CFID=1110191&CFTOKEN=3ca0f6dadb71d377-1F2DE4F0-F7BF-BCAE-31C18C386EA88F92&jsessionid=f900daad75c14b465532m |
NUTS | Nomenclature of territorial units for statistics | EC | http://ec.europa.eu/eurostat/web/nuts/overview | |
SDMX | Statistical Data and Metadata eXchange | Statistical | SDMX | http://sdmx.org/ |
Total poverty index | Total poverty index | ERC | ? | |
XBRL | eXtensible Business Reporting Language | Business | XBRL | http://www.xbrl.org/ |
The 26 geographic counties, except that Tipperary NR and Tipperary SR are distinguished | CSO | ? | ||
The 26 geographical counties | CSO | ? | ||
The 32 geographic counties of Ireland and Northern Ireland | CSO | ? | ||
The 34 administrative counties, except that Tipperary NR and Tipperary SR are combined | CSO | ? | ||
The 34 administrative counties | CSO | ? |
Tábla: Caighdeáin Sonraí Mholta do data.gov.ie
Moltaí
Úsáid an tábla thuas mar thagairt do chaighdeáin sonraí a úsáidtear go coitianta le haghaidh Sonraí Oscailte in Éirinn.
Nuair atáthar ag foilsiú Sonraí Oscailte, ba cheart do chomhlachtaí poiblí iarracht a dhéanamh ar dtús caighdeáin idirnáisiúnta a athúsáid arna sainmhíníú ag eagraíochtaí a bhfuil caighdeáin iontaofa acu, amhail ISO, an Coimisiún Eorpach, W3C, IETF, OGC agus OASIS.
Mura bhfuil caighdeáin idirnáisiúnta ar fáil nó má tá siad mí-oiriúnach, úsáid caighdeáin náisiúnta. Le haghaidh ábhair shainiúla amhail ábhair geospásúla, staidreamh, nó sláinte, cuir chun cinn caighdeáin náisiúnta arna sainmhíniú ag an eagraíocht fhreagrach (OSI, CSO, HIQA, etc.).
AITHEANTÓIRÍ UATHÚLA ACMHAINNE
Leagann an Creat Teicniúil céimeanna amach a ligfidh do chomhlachtaí poiblí Sonraí Oscailte 3 Réalta ar a laghad a bhaint amach. San fhadtéarma, áfach, is é an aidhm atá ann ná leibhéil níos airde de shonraí nasctha (4 agus 5 Réalta) a bhaint amach.
Is gné thábhachtach den chur chuige níos fadtéarmaí seo i leith Sonraí Oscailte é Aitheantóirí Uilíocha Acmhainne (URIanna) a úsáid agus cuirfear de chúram ar Mheitheal Oibre na gComhlachtaí Poiblí Straitéis URI a fhorbairt agus patrún URI a chomhaontú le húsáid faoin Tionscnamh Sonraí Oscailte, ag úsáid taithí idirnáisiúnta agus dea-chleachtas.
Mar gheall ar fhorbairt leanúnach Sonraí Oscailte agus an mhian a n-idir-inoibritheacht a mhéadú, táthar ag brath níos mó ar URIanna mar aitheantóirí le haghaidh réimse leathan coincheap; gach rud ó theangacha go foirgnimh, comhlachtaí poiblí go hairgeadraí. Tá URIanna luachmhar sa mhéid is gur féidir leo acmhainní sonraí a idirdhealú agus sainaithint uathúil sonraí, cur i gcomparáid agus nascadh a éascú. Is féidir idir áiteanna, dhaoine, rudaí agus choincheapa a shainaithint trí úsáid a bhaint as URIanna.
Tá sé beartaithe gurb é an toradh a bheidh ar obair an PBWG patrúin URI seasmhacha agus inscálaithe a léiriú a leanfar ar aghaidh á n-úsáid fiú nuair a athróidh comhlachtaí poiblí agus nuair a fhairsingeoidh feidhmchláir a úsáideann URIanna.
Samplaí de phatrúin URI
Léirítear sa taighde idirnáisiúnta gur cheart go n-áireofaí iad seo a leanas leis na comhpháirteanna faoi bhreithniú le bheith san áireamh sa Phatrún Náisiúnta URI:
I measc eilimintí féideartha eile tá: {ainmspás} (Do thacair URI nua a chuirtear faoi rialachas comónta), {earnáil} (Na catagóirí céanna atá san áireamh in data.gov.ie, agus {teanga}
IARSCRÍBHINN 1: GLUAIS UM SHONRAÍ OSCAILTE
Is Gluais ghinearálta í seo de Théarmaí agus Acrainmneacha a bhaineann le Sonraí Oscailte, le húsáid mar threoir thagartha don Tionscnamh Sonraí Oscailte. Fairsingeofar agus feabhsófar an Ghluais de réir mar is gá.
Sonraí Oscailte
Tagraíonn Sonraí go ginearálta d’fhaisnéis, arna cur ar fáil ar bhealach atá inléite ag duine nó ríomhaire, a d’fhéadfadh a bheith ina hábhar taighde nó ina toradh amh taighde. Féadfar tacar sonraí a mheas mar thacar oscailte má tá cead ag duine ar bith é úsáid, a athúsáid, agus a athdháileadh – faoi réir amháin, ar a mhéad, an riachtanais foinse a lua agus/nó foinse chomhchosúil a chomhroinnt. (Open Knowledge Foundation - opendefinition.org)
Sonraí Rialtais Oscailte
Sonraí a tháirg nó a bhailigh comhlachtaí poiblí le linn gníomhaíochtaí gnó, agus arna bhfoilsiú faoi Cheadúnas Oscailte.
Cosaint Sonraí
Cosnaíonn reachtaíocht um chosaint sonraí cearta príobháideachta daoine aonair maidir le próiseáil a sonraí pearsanta.
Nuair a fhoilsítear go hoscailte iad, ní ceadmhach do thacair sonraí daoine aonair a shainaithint.
Anaithnidiú agus Comhbhailiú
Is féidir anaithnidiú agus comhbhailiú a úsáid chun a áirithiú go gcloíonn tacair sonraí a bhaineann le hoibiachtaí daonna le reachtaíocht ábhartha um chosaint sonraí sula bhfoilsítear iad.
Is é atá i gceist le hanaithnidiú ná faisnéis a cheilt ó thacar sonraí sa chás gurbh fhéidir daoine aonair a shainaithint roimhe sin.
Is é atá i gceist le comhbhailiú ná tacar sonraí a fhoilsiú i bhfoirm achomair chun faisnéis phearsanta, a d’fhágfadh gur féidir duine aonair a shainaithint, a fhágáil ar lár.
Tá treoir agus faisnéis maidir le hanaithnidiú ar fáil ar shuíomh gréasáin Oifig an Choimisinéara um Chosaint Sonraí anseo.
Cóipcheart
Is réimse den dlí um Maoin Intleachtúil é cóipcheart a chlúdaíonn bunsaothair chruthaitheacha lena n-áirítear saothair liteartha, drámaíochta, cheoil agus ealaíonta, scannáin, taifid fuaime, craolacháin agus cóiriú clóghrafach ar eagráin fhoilsithe, bogearraí ríomhaire agus bunachair sonraí neamhbhunaidh, agus taibhithe. Bíonn cóipcheart ann ón uair a gcruthaítear an saothar, agus ní éilíonn sé aon chlárú den saothar. I gcás tacar sonraí, féadfar gur le fostóir, le roinn rialtais, le maoinitheoir nó le páirtí eile cóipcheart, ag brath ar an gconradh maidir le cruthú na sonraí.
Ceadúnas
Mar gheall ar cheadúnú is féidir le húinéirí cóipchirt úsáid agus athúsáid fhaofa a saothair a cheadú, gan cóipcheart a ghéilleadh go hiomlán. Is féidir le ceadúnú athúsáid tráchtála agus neamhthráchtála saothair a cheadú, ag brath ar théarmaí an cheadúnais, agus féadfaidh ceadúnais maireachtáil go deo nó ar feadh tréimhse shonraithe. Ní hionann ceadúnas a chur i bhfeidhm agus a rá nár cheart ráiteas cóipchirt a chur i bhfeidhm ar shaothar, agus molann mórán ceadúnas, amhail Creative Commons, go n-aithneofar an sealbhóir cóipchirt. Samhlaítear Sonraí Oscailte le Ceadúnas Oscailte amhail CC-BY (Sannadh Creative Commons Amháin) de ghnáth, nó le Tíolacadh Fearainn Phoiblí amhail CC0.
CC0
Ní Ceadúnas Creative Commons go fírinneach é CC0/ Tíolacadh Fearainn Phoiblí nó “Gan Cearta ar Cosaint”, mar ní chosnaíonn sé aon chearta i saothar cóipchirt. Nuair a shanntar Tíolacadh Fearainn Phoiblí do shaothar géilltear gach ceart ann, agus ceadaítear úsáid agus athúsáid an tsaothair chun aon chríche, gan aitheantas a thabhairt don bhunúdar. Go bunúsach, ligeann an tíolacadh seo do shaothair dul isteach san fhearann poiblí sula bhfuil deireadh leis an téarma dlíthiúil cóipchirt. Ní féidir Tíolacadh Fearainn Phoiblí a aisghairm.
Ceadúnas Sannta
Ceadúnas a éilíonn go luafar foinse bhunaidh an ábhair cheadúnaithe (ceadúnas sannta).
CC-BY (Sannadh Creative Commons)
Ligeann an ceadúnas seo do dhaoine eile do shaothar a dháileadh, a athmheascadh, a mhionathrú, agus tógáil air, fiú ó thaobh tráchtála, a fhad is go n-aithníonn siad thú as an gcruthú bunaidh. Moltar an ceadúnas seo le haghaidh scaipeadh uasta agus ath-inúsáidteacht ábhair cheadúnaithe.
Formáid inléite ag meaisín
Is é is formáidí atá inléite ag meaisín ann ná iad siúd ina bhfuil sonraí struchtúrtha is féidir a asbhaint agus a anailísiú ar bhealach uathoibrithe. I measc formáidí atá inléite ag meaisín tá siad siúd a bhfuil struchtúr táblach acu amhail .xls agus .csv, chomh maith le formáidí amhail XML agus JSON atá níos solúbtha.
De ghnáth, áirítear i bhformáidí coitianta atá inléite ag daoine, amhail doiciméid Word, PDF agus HTML, faisnéis maidir le formáidiú agus taispeáint, rud a chiallaíonn nach bhfuil siad inléite ag meaisín.
Formáidí oscailte
Is é is formáid oscailte ann ná formáid a bhfuil na sonraíochtaí do na bogearraí ar fáil do chách, saor in aisce, ionas gur féidir le duine ar bith na sonraíochtaí seo a úsáid ina mbogearraí féin gan aon teorainneacha ar athúsáid curtha i bhfeidhm faoi chearta maoine intleachtúla. I measc formáidí oscailte tá .csv agus .xml.
Formáidí dílsithe
Tá formáid dílsithe má ionchódaíonn sí sonraí sa tslí is nach bhfuil comhad inléite ach amháin trí úsáid a bhaint as an gcineál céanna bogearra a úsáidtear chun an comhad a chruthú. Ní fhoilsíonn bogearraí dílsithe a sonraí le haghaidh athúsáide go hoscailte. I measc formáidí dílsithe tá .xls (arna chruthú in Microsoft Excel) agus .docx (arna chruthú in Microsoft Word).
Comhéadan Ríomhchláraithe Feidhmchláir
Is é is Comhéadan Ríomhchláraithe Feidhmchláir (API) ann ná tacar gnáthamh, prótacal, agus uirlisí chun feidhmchláir bhogearra a thógáil. Beidh comhéadain úsáideora chomhchosúla ag cláir a úsáideann API comhchoiteann, sa tslí is go mbíonn sé níos fusa d’úsáideoirí cláir nua a fhoghlaim. (Gluais W3C eGov)
ACRAINMNEACHA A ÚSÁIDTEAR GO COITIANTA
ASCII American Standard Code for Information Interchange
CC Creative Commons
CKAN Comprehensive Knowledge Archive Network
CSO Central Statistics Office of Ireland
CSV Comma Separated Value
DCAT Data Catalogue
DCAT-AP DCAT Application Profile
DCMI Dublin Core Metadata Initiative
EC European Commission
ETR European Terrestrial Reference
GeoJSON Geo JavaScript Object Notation
GML Geography Markup Language
GTFS General Transit Feed Specification
HIQA Health Information and Quality Authority
IATI International Aid Transparency Initiative
IETF Internet Engineering Task Force
IFC Industry Foundation Classes
INSPIRE Infrastructure for Spatial Information in the European Community
ISO International Organization for Standardization
ITM Irish Transverse Mercator
JSON JavaScript Object Notation
KML Keyhole Markup Language
LAS Log ASCII Standard
NetCDF Network Common Data Form
OASIS Organization for the Advancement of Structured Information Standards
ODF OpenDocument Format
OGC Open Geospatial Consortium
ODS Open Document Spreadsheet
OSi Ordnance Survey Ireland
PBWG Public Bodies Working Group
PDF Portable Document Format
PSI Public Sector Information
RDF Resource Description Framework
SDMX Statistical Data and Metadata eXchange
URI Uniform Reference Identifier
W3C World Wide Web Consortium
WGS World Geodetic System
WHO World Health Organization
WKT Well Known Text
WFS Web Feature Service
WMS Web Map Service
XBRL eXtensible Business Reporting Language
XML Extensible Markup Language
IARSCRÍBHINN 2 SEICLIOSTA UM SHONRAÍ OSCAILTE
An Seicliosta Deiridh
Le haghaidh seiceáil deiridh, úsáid seicliosta um ullmhú tacar sonraí:
Seicliosta um Ullmhú Tacar Sonraí (ó EDP Open Data Goldbook for Data Managers and Data Holders)
Is mór ag an Aonad Sonraí Oscailte do chuid aiseolais, ceisteanna nó tuairimí. Bímid sásta i gcónaí cloisteáil uait.